अरुण गुप्तो
डेमोक्रेसीको बहस राजनीतिशास्त्रको दृष्टिकोणबाट मात्रै हुनुपर्छ भन्ने ठानिन्छ । तर, डेमोक्रेसी एउटा बृहत् सोचाइ हो । त्यसैले डेमोक्रेसीलाई कलासँग पनि जोडेर हेर्नुपर्छ । कलाको संवेदनशीलताले कुनै देशको प्रजातान्त्रिक अभ्यासहरूमा कसरी परिवर्तन ल्याउँछ भन्ने हेरिनु जरुरी छ ।
कलात्मक संवेदनशीलताको उदाहरणका लागि मल्लकालीन कलाहरू हेर्न सक्छौँ । मल्लकालीन कलाले त्यसवेला एक किसिमको परिस्थिति सिर्जना गरेको थियो । कलाका उदाहरणका रूपमा मन्दिरहरू, अनुष्ठानहरू, पेन्टिङहरूलाई लिन सकिन्छ । यी स्थान धार्मिक स्थल मात्रै थिएनन् र अहिले पनि होइनन्, यी स्थलहरू ‘सेक्युलर स्पेस’ पनि हुन् । मुक्त क्षेत्र पनि हुन् । उदाहरणका लागि ती स्थानहरूमध्ये हनुमान ढोकालाई लिन सकिन्छ ।
हनुमान ढोकाले अहिलेसम्म पनि हाम्रो मनस्थितिमा कसरी काम गर्छ त्यो हेर्नुपर्छ । हनुमान ढोकामा परेड, अनुष्ठान, पर्व, जात्रा भइरहेको हुन्छ, सँगै मानिसमा कुतूहलता पनि हुन्छ । काठमाडौंमा यस्ता थुप्रै स्थान छन्, जसले धार्मिक परिस्थिति मात्रै देखाएको छैन । धार्मिक अनुष्ठानसँगै धेरै कुरा देखाइरहेको छ । यस्ता गतिविधि हुने स्थान हाम्रो समाजको मुख्य धाराको ‘माइक्रो कोजम’ (सूक्ष्म जगत) हो । यी स्थानले हामी कति राजनीति र कलामा मुक्त छौँ भन्ने देखाउँछ ।
