ज्ञान मित्र

आकाश, अन्तरिक्ष, ‘स्पेस’ शब्दको के अर्थ लगाउनुहुन्छ तपाईँहरुले? हुन त यी शब्दको अर्थ खालि स्थान जनाउने नै हुन्छ।

हुनसक्छ तपाईँको मस्तिष्कमा सूर्य, चन्द्रमा वा अन्य कुनै ग्रह, क्षुद्रग्रह, उल्कापिण्ड रहेको स्थानको सम्झना पो आउँछ क़ि? दिनको समयमा देखिने सूर्य होस् अथवा रात्रिमा देखिने चन्द्रमा लगायत अर्बौंअर्ब तारा-ग्रह-नक्षत्र आदि जेसुकै हुन्, यी समस्त पिण्डहरु आकाशमा नै स्थित छन्। हामीले टेकेको पृथ्वी पनि आकाशमै सौर्य परिवारको नाइके सूर्यको परिक्रमा गर्छ।

आकाशको अर्थ खालि स्थान हो। त्यो खालि स्थान अणुभित्रदेखि लिएर तपाईँले टाउको माथि उठाएर हेर्ने सबै स्थानमा यत्रतत्र सर्वत्र हुन्छ। हातका औँला मजाले जोड्दा तिनका बीचमा पनि आकाश रहेको हुन्छ। तपाईँले हेर्दा एउटा स्याऊ एक ढिक्काको पूर्ण संरचना हुन्छ। तर के तपाईँलाई थाहा छ- स्याऊको संरचनामा रहेका अणुबीच खालि स्थान अर्थात आकाश रहेको हुन्छ। एउटा स्याऊ लिनुस्, त्यसलाई चक्कुले काट्नुस्, के तपाईँले स्याऊका अणु विभाजित गर्नुभयो?

विज्ञान यस कुरामा विश्वास गर्दैन, तपाईँले स्याऊका कुनै पनि अणु काट्न सक्नु हुन्न। स्याऊ काट्दा संयुक्त रहेका अणु परमात्र भएका हुन्। तपाईँले जतिपटक जति मिहीन पाराले स्याऊ काटे पनि प्रत्येक पटक संयुक्त रहेका अणु पर भइरहेका हुन्छन्। चक्कूले स्याऊको अणु काट्न सकिँदैन।