कोरोना महामारीका कारण स्वास्थ्यकर्मीको अभाव हुन थालेपछि धनी राष्ट्रहरुले धमाधम गरीब राष्ट्रका स्वास्थ्यकर्मीहरूलाई धेरै तलब र आकर्षक सुविधासहित माग गर्न थालेका  छन्। यसरी उनीहरूले धेरैलाई आफ्नाे देश छोड्न प्रेरित गरिरहेका छन्।

जाम्बियास्थित लुसाकाको क्रिटिकल केयर अस्पतालका नर्स एलेक्स मुलुम्बाले राम्रो तलबको लागि क्यानडा जाने विचार गरिरहेका छन्। हाल उनले मासिक ४ सय १५ डलर  कमाउँछन्।

जाम्बियाको राजधानीमा एलेक्स मुलुम्बाको सीप र अनुभव भएका थोरै नर्सहरू छन्, जो गम्भीर हेरचाह अस्पतालको अपरेटिङ्ग कोठामा काम गर्छन्। तर, उनीहरूले विदेशमा विशेषज्ञाकाे माग भएकाे थाहा पाएर त्यसतर्फ आकर्षित हुने गरेका छन्।

३१ वर्षे मुलुम्बाले ती विकल्पहरूबारे विचार गर्दैछन् विशेष गरी क्यानडा, जहाँ उनका साथीहरू बसाइँ सरेका छन् र उनिहरुले छिट्टै काम पनि पाएका छन्।

क्यानाडा, संयुक्त राज्य अमेरिका र वेलायतलगायत धेरै धनी राष्ट्रहरू हुन्, जसले आक्रामक रूपमा विकासोन्मुख राष्ट्रबाट स्वास्थ्यकर्मीहरू भर्ती गरिरहेका छन्। कोभिड– १९ महामारीले तीव्र रूपमा घटेको स्वास्थ्यकर्मीलाई पुनः पूर्ति गर्न जर्मनी र फिनल्याण्ड जस्ता उच्च आय भएका देशहरूबाट तत्काल र तानेकोले माइग्रेसन ढाँचालाई उचालिएको छ र महामारीको समयमा कमजोर स्वास्थ्य प्रणाली भएका देशहरूबाट भर्तीको नैतिकताको बारेमा नयाँ प्रश्नहरू उब्जाएको छ।

इन्टरनेशनल काउन्सिल अफ नर्सेसका प्रमुख कार्यकारी हावर्ड क्याटनले भने,'हामीले अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवासनमा बृद्धि भएको देखेका छौं। तर, उच्च जोखिम यो हो कि तपाईंले जहाँबाट नर्सहरू भर्ती गर्दै हुनुहुन्छ ती देशहरूले नर्सहरू गुमाउँदैछन्।'

अफ्रिकी राष्ट्रहरू फिलिपिन्स र क्यारिबियनहरूबाट प्रत्येक महिना लगभग १ हजार नर्सहरू संयुक्त राज्य अमेरिका आइपुगेका अन्तर्राष्ट्रिय भर्ती फर्म ओग्रेडी पिटन इन्टरनेशनलका अध्यक्ष सिनेड कार्बेरीले बताए। संयुक्त राज्यले लामो समयदेखि विदेशबाट स्वास्थ्यकर्मी तानेको छ। अमेरिकी स्वास्थ्य सेवा सुविधाहरूबाट माग तीन दशकमा उनले देखेको सबैभन्दा उच्च भएकाे उनले बताए। संसारभरका अमेरिकी दूतावासहरूमा अन्तर्वार्ताका लागि प्रतिक्षारत सूचीमा अमेरिकी रोजगार प्रस्ताव भएका अनुमानित १० हजार विदेशी नर्सहरू छन्।

सन् २०२० को मध्यदेखि बेलायतमा अभ्यासको लागि दर्ता गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय नर्सहरूको संख्या व्हात्तै बढेको छ। संख्याका हिसाबले पछिल्लो ३० वर्षमा यो वर्ष सबैभन्दा उच्च भएको वरिष्ठ फेलो जेम्स बुकानले औंल्याइन्।

महामारीले तेस्रो वर्षमा प्रवेश गर्दा र ओमिक्रोन भेरियन्टबाट संक्रमणहरू विश्वभर बढ्दै जाँदा जताततै बढ्दो स्वास्थ्यकर्मीहरूको अभाव चिन्ताको विषय हो। डब्ल्यूएचओका अनुसार कोभिडबाट १ लाख ८० हजार जनाको मृत्यु भएको छ। त्यो सँगै सुरक्षात्मक उपकरणको अभाव जस्ता कारकहरूले पनि निराश भएका छन। संयुक्त राज्य अमेरिकामा करिब २० प्रतिशतले महामारीको समयमा आफ्नो जागिर छोडेका छन्। गतवर्ष विश्वभर ८० भन्दा बढी देशहरूमा स्वास्थ्यकर्मीहरूद्वारा हड्ताल र अन्य श्रम कारवाहीहरूकाे रेकर्ड गरिएको छ, जुन मुल्य सामान्यतया एक दशकमा देखिनेछ। दुबै विकासोन्मुख देशहरू र धनी राष्ट्रहरूमा स्वास्थ्यकर्मीको कमीले बिरामीको हेरचाहको मुल्य चुकाएको छ।

युरोपेली र उत्तर अमेरिकी देशहरूले स्वास्थ्य सेवाकर्मीहरूका लागि समर्पित अध्यागमन द्रुत ट्र्याकहरू सिर्जना गरेका छन् र विदेशी योग्यताहरू पहिचान र मान्यता दिने प्रक्रियाहरूलाई तीव्र बनाएका छन्।

बेलायती सरकारले २०२० मा 'ह्याल्थ र केयर भिसा' कार्यक्रम प्रस्तुत गरेको छ। जसले कर्मचारीको रिक्त पदपुर्ति गर्न विदेशी स्वास्थ्य सेवाकर्मीहरूलाई लक्षित र फास्ट ट्र्याक नियमहरु बनाएको छ। कार्यक्रममा कम भिसा लागत र छिटो भिजा प्रक्रिया जस्ता फाइदाहरू समावेश छन्।

क्यानाडाले रेसिडेन्सीका लागि भाषा आवश्यकताहरू सहज बनाएको छ र विदेशी-प्रशिक्षित नर्सहरूको योग्यताहरू पहिचान गर्ने प्रक्रियालाई तीव्र पारेको छ। जापानले अस्थायी वृद्ध हेरचाह गर्ने कामदारहरूलाई आवासको लागि मार्ग प्रस्ताव गरेको छ। जर्मनीले विदेशी प्रशिक्षित डाक्टरहरूलाई सिधै सहायक चिकित्सक पदहरूमा जान अनुमति दिँदैछ।

सन् २०१० मा डब्लुएचओका सदस्य राष्ट्रहरूले स्वास्थ्यकर्मीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय भर्तीमा अभ्यासको विश्वव्यापी आचारसंहिता अपनायो जसलाई एड्सले त्रसित उप-सहारा अफ्रिकाका राष्ट्रहरूबाट नर्सहरू र डाक्टरहरूको पलायन प्रोत्साहित गरेको छ। अफ्रिकी सरकारहरूले निराशा व्यक्त गरेका छन  कि तिनीहरूका विश्वविद्यालयहरूले सार्वजनिक कोषमा शिक्षित डाक्टरहरू र नर्सहरू उत्पादन गरिरहेका छन्, जुन उनीहरूलाई पूर्ण तालिम प्राप्त हुने बित्तिकै गृह देशले कहिल्यै आशा नगरिने आकर्षक तलबद्वारा संयुक्त राज्य अमेरिका र बेलायतले प्रलोभनमा पारेका  छन।

संहिताले व्यक्तिहरूको बसाइँ सर्ने अधिकारलाई मान्यता दिन्छ तर धनी राष्ट्रहरूलाई मूल देशको स्वास्थ्य मन्त्रालयको संलग्नतामा द्विपक्षीय सम्झौताहरू मार्फत् भर्ती गर्न आह्वान गरेको छ।

स्वास्थ्यकर्मीहरूको संगठित भर्तीको बदलामा गन्तव्य देशले स्रोत देशद्वारा तोकिएको स्वास्थ्य सेवा पहलहरूको लागि समर्थन प्रदान गर्नुपर्छ। गन्तव्य देशहरूले पनि 'सिक्ने र फर्कने' प्रस्ताव गर्नुपर्छ जसमा नयाँ सीप भएका स्वास्थ्यकर्मीहरू समयावधिपछि घर फर्कन्छन्।

यस्ताे अवस्था हालकाे ढाँचा नभएकाे अन्तर्राष्ट्रिय नर्स संगठनका क्याप्टेनले बताए। 'भर्ती गरिएका नर्सहरूका लागि फिर्ता जाने कुनै सोचाइ हुँदैन  प्राय: यसको विपरीत तिनीहरू आफै अर्को देशमा स्थापित गर्न चाहन्छन् र आफ्ना परिवारहरूलाई उनीहरूसँग सामेल गराउँन चाहन्छन्,' उनले भने।

जाम्बियामा कागजमा नर्सहरूको अत्यधिक संख्या छ, नर्सिङ स्कूलका हजारौं स्नातकहरू बेरोजगार छन्, यद्यपि नयाँ सरकारले यसवर्ष ११ हजार दुई सय स्वास्थ्यकर्मीहरू भर्ती गर्ने वाचा गरेको छ। तर, मुलुम्बाले काम गर्ने अस्पतालका नर्सिङ निर्देशक लिलियन म्वापे जस्ता अनुभवी नर्सहरू छन्, जसलाई भर्तीकर्ताहरूले सबैभन्दा धेरै खोज्छन्।

'मानिसहरू निरन्तर छाडिरहेका छन्,' म्वापेले भनिन्। जसको इमेल रोजगारदाताले भरिएको हुन्छ जसले उनलाई संयुक्त राज्य अमेरिकामा कति चाँडो भिसा प्राप्त गर्न सक्छन भनी बताएको छ।

'हामीले सबैभन्दा दक्ष नर्सहरू गुमायौं र तपाईंले तिनीहरूलाई प्रतिस्थापन गर्न सक्नुहुन्न,' म्वापेले भनिन्, 'अहिले आइसियुमा हामीसँग चार वा पाँच प्रशिक्षित क्रिटिकल केयर नर्सहरू हुन सक्छन्, जहाँ हामीसँग २० जना हुनुपर्छ। बाँकी सामान्य नर्सहरू हुन् र तिनीहरूले कोभिडको बोझलाई सम्हाल्न सक्दैनन्।'

लुसाकाका सामान्य चिकित्सक डा. ब्रायन साम्पाले भर्खरै भाषा परीक्षण सुरु गरे जो बेलायतमा बसाइँ सर्ने पहिलो चरण हो। उनी डाक्टर युनियनका प्रमुख हुन् र जाम्बियामा कत्तिको मूल्यवान चिकित्सकहरू छन्, भनेर स्पष्ट रूपमा सचेत छन्। उनले भने,‘सार्वजनिक क्षेत्रमा २ हजारभन्दा कम डाक्टर काम गरिरहेका छन्, जसमा अधिकांश मानिसहरु निर्भर छन्। र, देशभर ५ हजार डाक्टर छन्।'

यसले प्रति १२ हजार व्यक्तिमा एक डाक्टरलाई काम गर्छ, जबकी  डब्लुएचओले प्रति १ हजारमा न्यूनतम एक जना डाक्टर सिफारिस गर्दछ।

जाम्बियाका २० डाक्टरको कोभिडबाट मृत्यु भएको छ। डा. सम्पाको अन्तिम जागिरमा उनी ८० हजार मानिस भएको जिल्लामा एक मात्र डाक्टर थिए र उनले प्रायः अपरेटिङ थियेटरमा आपतकालीन शल्यक्रिया गर्न करिब २४ घण्टा बिताएका थिए।

महामारीले उनलाई जाम्बियाको स्वास्थ्य प्रणालीको बारेमा निराश तुल्याएको छ। उनले गम्भीर रूपमा कोभिड बिरामीहरूको उपचार गर्ने दिनहरू वर्णन गरे जब उनले अक्सिजन उपकरणहरू चलाउन आवश्यक एकल सी-क्ल्याम्प फेला पार्न पूरै अस्पताल खोजेका थिए। उनले एक महिनामा १ हजार डलर भन्दा थोरै कमाउँछ।

'स्पष्ट रूपमा बस्नभन्दा छोड्ने धेरै फाइदाहरू छन्,' डा. सम्पाले भने,'त्यसोभए हामीमध्ये जो बसिरहेका छौं, यो केवल यस कारणले कि त्यहाँ चीजहरूले हामीलाई पक्डिरहेको छ तर हामी जहाँ छौं त्यहाँ आरामदायी छौं भनेर होइन।'

द न्यु योर्क टाइम्सबाट