इजरायल-इरान युद्ध :  तेलको बाटो छेकिने डर

इरान र अमेरिकाबीच हुने भनिएको छैठौं चरणको वार्ता स्थगित भएसँगै इजरायल र इरान एक अर्का प्रति थप आक्रामक भएका छन्। त्यसको विश्वव्यापी प्रभावका रुपमा मुख्यत: पेट्रोलियम पदार्थको आपूर्ति चक्रमा देखिन थालेको छ। 

अरब र ओमन खाडीबीचको रणनीतिक रुपमा महत्वपुर्ण तेलमार्ग हो हर्मज समुन्द्री मार्ग क्षेत्र। जो विश्वको तेलमार्गको सेतुका रुपमा चिनिन्छ। करिव ४० किमी लामो हर्मज समुन्द्री तेल मार्ग तरल प्राकृतिक ग्यास ओसारपसार गर्ने महासागरको बाटो हो। केही दिन अघि अर्थात १३ जुनमा त्यस क्षेत्रमा भएका  विस्फोटहरुले कैयौं क्षति भएको बताईन्छ। साथै तेल ट्याकंरहरु समेत ध्वस्त भएका थिए।

विश्वको करिव छैठौं स्तरको तेला निर्यातको यो मार्ग इरान र इजरायलबीचको लडाईका कारण प्रभावित छ। यो मार्ग भएर प्रतिदिन १ करोड ७२ लाख व्यारेल पेट्रोलियम पदार्थ ओसारपसार हुन्छ। ओमान र इराकबीचका यो मार्गले साउदी अरेबिया, इरान, युएईलगायतका देशहरूलाई अरब सग र त्यसबाहिरको सामुद्रिक बाटोलाई जोड्छ।  

पेट्रोलियम निर्यातकर्ता देशहरूको संगठन (ओपेक) का सदस्यहरू साउदी अरेबिया, इरान, युएई र कुवेतबाट आउने अधिकांश तेल समावेश छ। विश्वको सबैभन्दा ठूलो एलएनजी निर्यातकर्ता कतारले पनि आफ्नो अधिकांश एलएनजी यही मार्गबाट पठाउँछन्।

१९० को दशकमा इरान–इराक युद्धको समयमा, दुई देशहरूले नियमित रूपमा एकअर्काको तेल ढुवानीमा धम्की दिन्थे। १९८ मा, अमेरिकी युद्धपोत भिन्सेन्सले इरानी यात्रुवाहक विमानलाई गोली हानेर खसाल्यो, जसमा २९० जनाको मृत्यु भयो जुन वाशिंगटनले दुर्घटना भएको बताएको थियो। सन् २०१० मा, एक जापानी तेल ट्याङ्करलाई अल–कायदासँग सम्बन्धित समूहले आक्रमण गरेको थियो।२०१२ को सुरुवातमा, इरानले तेल बिक्रीलाई लक्षित गर्दै अमेरिकी र युरोपेली प्रतिबन्धहरूको बदलामा जलडमरूमबाट यात्रा गर्ने जहाजहरूमा हस्तक्षेप गर्ने धम्की दिएको थियो। पश्चिमी त्यो प्रयास तेहरानलाई आणविक हतियार विकास गर्नबाट रोक्नको लागि एकीकृत कार्यक्रमको एक हिस्सा थियो।

तेहरानको तेल निर्यात रोक्न र यसको अर्थतन्त्रलाई घाँटी थिच्न खोजेको इरानमाथिको अमेरिकी प्रतिबन्धको प्रतिक्रियामा, इरानी सरकारले हर्मजको समुन्द्रि मार्गमा तेल ट्याङ्करहरूको लागि समस्या निम्त्याउने धम्की दिएको छ।
मे २०१९ मा, दुई साउदी तेल ट्याङ्करहरू सहित चार जहाजहरू – हर्मजको सामुन्द्रिक मार्ग भन्दा ठीक बाहिर फुजैराह नजिकै आक्रमण गरिएको थियो। जुन १३ मा ओमानको खाडीमा दुई तेल ट्याङ्करहरूमा भएको आक्रमणले विश्वव्यापी तेल आपूर्तिको बारेमा चिन्ता र हर्मुजको जलडमरूमबाट हुने ढुवानीको सुरक्षाको बारेमा नयाँ प्रश्नहरू उठाएको थियो।

जुलाई ११ मा, बेलायतले भन्यो कि तीन इरानी जहाजहरूले बेलायती व्यावसायिक जहाजको बाटो अवरोध गर्ने असफल प्रयास गरेका थिए, जुन दाबी इरानले अस्वीकार गर्दछ। एक हप्ता अघि, बेलायतले जिब्राल्टरको तटबाट युरोपेली संघको प्रतिबन्धको उल्लङ्घन गर्दै सिरियामा कच्चा तेल ढुवानी गरेको आशंकामा एक इरानी तेल ट्याङ्करलाई कब्जा गरेको थियो।
 

प्रकाशित मिति: : 2025-06-15 11:53:00

प्रतिकृया दिनुहोस्